حسین شیخ‌رضایی، می‌گوید: تفکر نقادانه قبل از موضوع فلسفه برای کودکان در کتاب‌های درسی جهان مطرح شده و جا دارد در کتاب‌های درسی کشورمان نیز مورد توجه قرار گیرد تا دانش‌آموزان به خطاهای رایج در استدلال‌آوری پی ببرند و هنر فراموش شده حرف حساب زدن را بیاموزند.
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، کتاب تصویری «استدلال‌های بد» نوشته علی الموسوی با تصویرگری الخاندرو جیرالدو که به تازگی با ترجمه حسین شیخ‌رضایی از سوی بخش غیرداستان کتاب‌های طوطی (بخش کودک و نوجوان انتشارات فاطمی) منتشر شده، سعی در زنده کردن هنر فراموش شده حرف حساب زدن دارد.
نویسنده در این‌کتاب با استفاده از تصویرهای زنده و گویا در پی شناساندن برخی خطاهای رایج در استدلال‌آوری است که بسیاری از گفت‌وگوهای معمولی ما را دچار مشکل می‌کنند. این تصویرها از داستان‌هایی تمثیلی مانند مزرعه حیوانات نوشته جرج اورول و هیچانه‌های طنزآمیزی مانند شعرها و داستان‌های لوییس کارول الهام گرفته‌اند و مفاهیمی مانند استدلال، گزاره، مقدمه، ابطال‌پذیر، استدلال استقرایی، استدلال قیاسی، مغالطه منطقی، مغالطه صوری و مغالطه غیرصوری به بچه‌هاست.
مطالب این‌کتاب در ۲۶ بخش «این کتاب برای چه‌کسانی نوشته شده است؟، پیش‌گفتار، مغالطه‌های منطقی، توسل به نتیجه، پهلوان‌پنبه، توسل به مرجع نامربوط، چندپهلویی، دوراهی نادرست، علتِ بی‌علت، توسل به ترس، تعمیم شتاب‌زده، توسل به جهل، اما نه اسکاتلندی‌های واقعی، مغالطه منشا، گناهِ شباهت، خطای عکس، خودت چی؟، سراشیبی لغزنده، توسل به اکثریت، حمله شخصی، استدلال دوری، ترکیب و تجزیه، نکته‌های پایانی، تعریف‌ها، فهرست منابع، درباره نویسنده و تصویرگر» ارائه شده است.
حسین شیخ‌رضایی درباره این کتاب به ایبنا می‌گوید: این کتاب در قسمت غیرداستان کتاب‌های طوطی که قبلا مسئول آن بودم منتشر شده است. در آن زمان ما می‌خواستیم کتاب‌هایی درباره مفهوم تفکر نقادانه و مهارت‌های استدلال را برای گروه‌های سنی مختلف ترجمه و تالیف کنیم و این کتاب هم یکی از کتاب‌هایی است که در زمینه مهارت‌های استدلال برای گروه سنی نوجوان و بزرگسال قابل استفاده است.
معرفی ۱۹ مغالطه رایج به نوجوانان
این مترجم و پژوهشگر با اشاره به اینکه در این کتاب ۱۹ مفهوم مغالطه معرفی شده، می‌افزاید: در این کتاب تعدادی از رایج‌ترین مغالطه‌های منطقی با توضیحاتی روشن و مثال‌هایی ملموس معرفی شده‌اند؛ از مغالطه پهلوان پنبه و سراشیبی لغزنده گرفته تا مغالطه حمله شخصی. این مغالطه‌ها اگرچه شبیه استدلال‌هایی معتبر به نظر می‌رسند اما درواقع یک جای کارشان می‌لنگد.
به گفته شیخ‌رضایی، ویژگی مهم این کتاب که آن را در بین کتاب‌های تفکر نقادانه خاص کرده این است که به‌جز متن، یک‌سری تصویر دارد و در هر دو صفحه کتاب که روبه‌روی هم است یک صفحه متن است که شاید برای افرادی که با موضوع آشنا نیستند در جاهایی قابل فهم نباشد اما در صفحه مقابل همان مفهوم مغالطه مورد نظر در قالب تصویر بیان شده و سبب می‌شود گروه‌های سنی پایین‌تر مثل نوجوانان بخش زیادی از مطلب را با تصویر و توضیحی که پایین آن نوشته شده، بفهمند.
او با بیان اینکه این کتاب برای دوره دوم دبیرستان به بالا قابل استفاده است، می‌گوید: وقتی می‌گوییم نوجوانان می‌توانند با این کتاب ارتباط برقرا کنند، به این معنا نیست که بتوانند صددرصد مطالب کتاب را متوجه شوند، ایده اصلی کتاب به این دلیل است که مخاطب متوجه شود چرا نباید از این مغالطه‌ها استفاده کنند و این مفهوم با تصویر منتقل می‌شود ولی ممکن است جزئیات فنی، اصطلاحات یا مثال‌هایش با تصاویر قابل انتقال نباشد و فهمیدن آن‌ها نیاز به آموزش داشته باشد.
شیخ‌رضایی درباره لزوم مطرح‌کردن این مباحث برای نوجوانان توضیح می‌دهد: رشته تفکر نقادانه در همه جای دنیا جزء کتاب‌های درسی دوره عمومی است و مهارت در آن سبب می‌شود مغالطه‌هایی که در صحبت‌های سیاست‌مداران یا در تبلیغات و صحبت‌های رسانه‌ای مطرح می‌شود به چشممان بیاید. اینکه ما این‌قدر مرتکب خطا در استدلال می‌شویم به دلیل این است که اطلاعی از مبانی تفکر نقادانه نداریم. در کشورهای دیگر تفکر نقادانه در سطح دبیرستان، کالج و دانشگاه مثل آموزش نگارش است و حتما باید همه این واحد درسی را بگذرانند.
این مترجم می‌افزاید: در اینکه بیان این مبحث برای نوجوانان لازم است شکی نیست مخصوصا در کشورمان خیلی به آن نیاز داریم. تفکر نقادانه بخشی از رشته منطق است و این کتاب سعی می‌کند با تصویر، مطلب را آسان‌فهم‌تر کند ولی برای هرکسی که اولین بار با آن مواجه می‌شود قطعا بخش‌هایی غیرقابل فهم خواهد بود و مثل هر درس دیگر نیاز به مثال و توضیح و تمرین دارد تا کسی نسبت به آن مسلط شود و از این استدلال‌های مغالطه‌آمیز در حرف زدنش استفاده نکند و بتواند در صحبت‌های دیگران آن‌ها را شناسایی کند.
تفکر نقادانه قبل از «فبک» در کتاب‌های درسی جهان قرار گرفته است
او با بیان اینکه تفکر نقادانه یکی از سرفصل‌های فلسفه برای کودکان است می‌گوید: این مبحث از اول قرن بیستم قبل از اینکه بحث فلسفه برای کودکان مطرح شود در سرفصل‌های کتاب‌های درسی امریکا و کشورهای دیگر قرار گرفت. حتی ما کتاب‌هایی داریم تفکر نقادانه را به صورت تخصصی مثلا برای مهندسان، پزشکان، معلمان و … هم آموزش می‌دهند.
تفکر نقادانه باید وارد برنامه‌های آموزش و پرورش شود
به گفته این پژوهشگر، هرچند که امروزه کتاب‌هایی در زمینه تفکر نقادانه برای گروه سنی بزرگسال منتشر شده اما در گروه سنی کودک فقط همین کتاب‌های فلسفه برای کودکان را داریم که در آن‌ها به تفکر انتقادی پرداخته شده مثلا کتاب «تفکر انتقادی در کلاس درس» که سعید ناجی برای گروه سنی کودک و نوجوان ترجمه کرده یا کتاب «تیز فکری مهارت فهم و سنجش استدلال آموزش مربی» که حامد صفایی‌پور نوشته و از سوی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی منتشر شده است. براین اساس جا دارد به این موضوع در کتاب‌های گروه سنی کودک و نوجوان پرداخته شود و وارد برنامه‌های آموزش و پرورش شود. البته الان هم در برخی کتاب‌های درسی اشاره‌ای به این مغالطه‌ها برای دانش‌آموزانی که در رشته علوم انسانی درس می‌خوانند، شده است ولی دانش‌آموزانی که در رشته‌های دیگر مانند ریاضی و علوم تجربی تحصیل می‌کنند، چنین مباحثی را در کتاب‌های‌شان نمی‌خوانند.
او درباره نویسنده این کتاب نیز توضیح می‌دهد: علی الموسوی نویسنده این‌کتاب، کارشناس ارشد مهندسی سیستم‌ها از دانشگاه اِم آی تی و کارشناس ارشد مهندسی نرم‌افزار از دانشگاهی کارنگی ملون است. او همراه همسر و دخترش در سان‌فرانسیسکو زندگی می‌کند و در تیم متریکس موزیلا به‌عنوان طراح مصورسازی داده‌ها مشغول به کار است و در شرکت‌های بزرگی مثل گوگل کار کرده است. او به دلیل اینکه در فضای چت‌روم وارد بحث‌ها و گفت‌وگوهایی با دیگران می‌شده، می‌دیده چقدر در استدلال‌ها و حرف‌هایی که زده می‌شود اشتباه و خطا وجود دارد. براین اساس سعی می‌کند کتابی در این زمینه بنویسد و این مغالطه‌ها را به مخاطبان معرفی کند. اما خودش به شکل حرفه‌ای منطق‌دان یا نویسنده تفکر نقادانه نیست فقط احساس کرده نوشتن این کتاب در شغلش به درد می‌خورد.
شیخ رضایی می‌گوید: نویسنده این کتاب سایتی دارد که در آن فعالیت می‌کند و مرتب نمونه‌های جدیدی ارائه می‌دهد. این کتاب به زبان‌های زیادی ترجمه شده و به صورت آن‌لاین هم روی اینترنت گذاشته شده است و افرادی که به زبان انگلیسی تسلط دارند، می‌توانند این سایت را ببینند و از مطالبش استفاده کنند.
بخش کودک و نوجوان انتشارات فاطمی (کتاب‌های طوطی)، کتاب «استدلال‌های بد» را با ۶۰ صفحه مصور و شمارگان هزار نسخه به قیمت ۳۴ هزار تومان منتشر کرده است.
