فروغ‌الزمان جمالی با تاکید بر لزوم تولید بازنویسی‌های ساده از متون کهن برای بچه‌ها می‌گوید: اگر نسل جدید، اصل قصه‌های عامیانه و متون کهن را نداند، بازنویسی‌ها و بازآفرینی‌ها را کمتر درک کرده و کمتر از ویژگی‌های ادبی آن‌ها لذت می‌برند.
به گزارش خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، ادبیات شفاهی، به‌ویژه افسانه‌های جن و پری، از جنبه‌های مختلفی مورد توجه قرار می‌گیرد؛ مانند مردم‌شناسی، زبان‌شناسی و به طور کلی در حوزه قصه‌پژوهی. اما پدر و مادرها، مربیان و مروجان کتاب‌خوانی بیشتر به تأثیر این افسانه‌ها و قصه‌ها بر کودکان علاقه‌مندند. در میان تأثیرات گوناگون قصه‌ها می‌توان به نقش آن‌ها در انتقال میراث فرهنگی ادبی اشاره کرد که به تکوین و رشد هویت ملی و قومی یاری می‌رساند. از طرفی کودکان امروز در عصر دیجیتال زندگی می‌کنند، عصری که هر انسانی خواه ناخواه شهروندی جهانی است و در چنین وضعی بحث و اهمیت هویت ملی و قومی هم بیشتر می‌شود. با این هدف بخش کودک و نوجوان انتشارات فاطمی(کتاب‌های طوطی) اقدام به انتشار مجموعه‌ای با عنوان «قصه‌هایی از ادبیات شفاهی ایران» برای کودکان و نوجوانان کرده است. در این مجموعه ۱۰ قصه انتخابی از افسانه‌های قدیم از سوی نویسندگان کودک و نوجوان بازنویسی شده‌اند.
«دختر نارنج و ترنج» با بازنویسی اسدالله شعبانی و تصویرگری مهکامه شعبانی، «خاله‌سوسکه» با بازنویسی محمدرضا شمس و تصویرگری هدا حدادی، «نمکی» با بازنویسی محمدرضا شمس و تصویرگری زهرا محمدنژاد، «موش گرسنه» با بازنویسی افسانه شعبان‌نژاد و تصویرگری غزاله بیگدلو، «ماچوچه و کلاغ» با بازنویسی افسانه شعبان‌نژاد و تصویرگری محمدحسین ماتک و «عمونوروز و پیرزن» با بازنویسی اسدالله شعبانی و تصویرگری حمادالدین جوادزاده، کتاب‌هایی هستند که پیش‌تر در قالب این‌مجموعه چاپ شده‌اند.
همچنین چهار عنوان جدیدی که به‌تازگی از این‌مجموعه چاپ شده‌اند، عبارتند از: «ننه ماهی» با بازنویسی محمدرضا شمس و تصویرگری حمیده خسرویان، «کچل تنبل و دیو پخمه» با بازنویسی محمدرضا شمس و تصویرگری فاطمه خسرویان، «نخودک و دیو کلک» با بازنویسی اسدالله شعبانی و تصویرگری علی بوذری و «خاله پیرزن» با بازنویسی افسانه شعبان‌نژاد با تصویرگری مانلی منوچهری.
فروغ‌الزمان جمالی، دبیر مجموعه «قصه‌هایی از ادبیات شفاهی ایران»، در گفت‌وگو با ایبنا، با اشاره به اینکه این‌قصه‌ها از بین ۲۰۰ قصه پیشنهادی انتشارات فاطمی انتخاب و از سوی نویسندگان به زبان امروزی بازنویسی ساده شده‌اند، می‌گوید: ما سعی کردیم معروفترین و اصیل‌ترین قصه‌ها را انتخاب کنیم و از بین قصه‌هایی که انجوی شیرازی و صبحی جمع‌آوری کردند تعدادی قصه انتخاب کردیم. که پنج قصه از صبحی و پنج قصه هم از شهرهای مختلف کشور مانند خراسان، آذربایجان و جنوب کشور انتخاب شده تا تنوعی هم در قصه‌ها ایجاد شود.
وی به تاریخچه بازنویسی در ایران اشاره می‌کند و می‌افزاید: بازنویسی نوعی از تالیف در ادبیات کودک است و یکی از مراحل تاریخی ادبیات کودک مدرن، در هر جامعه‌ای محسوب می‌شود. دوره بازنویسی زمانی است که ما نویسنده حرفه‌ای ادبیات کودک نداریم که در کشور ما از مشروطه به بعد آغاز می‌شود و اوج آن دهه ۳۰ است و نمادش مهدی آذریزدی است. بازنویسی از دهه ۳۰ به بعد خود به‌خود ادامه یافته است و یکی از دلایل آن هم هجوم ترجمه‌های بد است. براین اساس لزوم پرداختن به این حوزه، نوعی سلیقه شخصی نیست و جزئی از جریان تاریخی است.
جمالی در ادامه بیان می‌کند: امروزه چه بخواهیم چه نخواهیم ناشران و نویسندگان کودک کار بازنویسی انجام می‌دهند و هر نسلی با بازنویسی‌های تغییر یافته و خلاق مواجه می‌شود. براین اساس اگر نسل جدید اصل داستان‌ها را نداند، کمتر بازنویسی و بازآفرینی را درک می‌کند و کمتر از ویژگی‌های ادبی آن لذت می‌برند. اگر شما با اصل یک متن کهن آشنا باشید وقتی کتاب جدیدی براساس آن نوشته می‌شود یا فیلمی از آن اقتباس می‌شود، شما خیلی زود متوجه می‌شوید که اصل آن چه چیزی بوده و نویسنده یا فیلم‌نامه‌نویس در بازآفرینی آن چه خلاقیتی به‌کار برده است. این کار به مخاطب می‌فهماند که متن‌های کلاسیک مقدس نیستند و می‌توان آن‌ها را تغییر یا ادامه داد.
وی همچنین به اهمیت توجه به میراث فرهنگی اشاره می‌کند و می‌گوید: وقتی در معماری مدرن آثاری از معماری گذشته می‌بینیم، اگر از اصل و تاریخچه آن معماری اطلاع داشته باشیم، از آن لذت می‌بریم و می‌فهمیم این معماری جدید چه نشانه‌هایی از گذشته و میراث فرهنگی ما دارد. بنابراین برخلاف افرادی که فکر می‌کنند بازنویسی ساده کاری ندارد، من معتقدم بازنویسی ساده بسیار مهم است و هنرمندان باسوادی که زبان‌شناسی و مخاطب‌شناسی می‌دانند، باید بازنویسی انجام دهند و اصل این آثار را با بازنویسی ساده به نسل جدید ارائه دهند چون هم به لحاظ کاربردی برای نسل جدید مهم است، هم خلاقیت‌شان را بالا می‌برد و هم می‌فهمند که می‌توان بازنویسی و بازآفرینی انجام داد و این کار را ادامه می‌دهند. مهمتر اینکه میراث ادبی ما منتقل می‌شود و اگر این‌گونه آثار بارها هم منتشر شوند، اشکالی ندارد.
جمالی می‌افزاید: نکته‌ای که در بازنویسی ساده خیلی مهم است، انتخاب است که برمی‌گردد به نظریه مخاطب‌شناسی که آیا دست‌نخورده بودن بازنویسی‌ها و گاهی خشونت‌های موجود در متون کهن برای نسل جدید مشکلی ایجاد نمی‌کند که به نظر من باوجود این همه اخبار و بازی‌های کامپیوتری، ایجاد نمی‌کند. کلا در این زمینه دو نظریه وجود دارد؛ نخست اینکه تغییرات اساسی در متون ایجاد نکنیم چون کارکردهای روانشناسی دارد که می‌شود همان بازنویسی ساده. دوم اینکه باید اصل متون را تغییر داد چون خشونت‌هایی مثل کشته شدن دیو در متون کهن روی مخاطب امروز تاثیر نامطلوب دارد. من معتقدم که با این‌همه خشونتی که بچه‌های هوشیار امروز در اخبار، بازی‌های کامپیوتری و فیلم‌ها و انیمیشین‌ها می‌بینند دیگر کشته شدن دیوی که دختری را دزدیده هیچ مشکلی برایشان ایجاد نمی‌کند و باید اصل متون را ارائه داد. از سویی نسل ما هم که اصل متون را خوانده‌ایم هیچ صدمه‌ای از این خشونت‌زایی‌ها ندیده‌ایم. به همین علت وقتی نشر فاطمی به من گفت که می‌خواهیم قصه‌های کهن را انتشار دهیم من بازنویسی ساده با کمترین تغییرات را پیشنهاد دادم.
سحر ترهنده، مسئول بخش کودک و نوجوان نشر فاطمی، نیز دراین باره به ایبنا می‌گوید: از یک‌سو چندین سال است که شورای کتاب کودک در دوره‌های مختلف گفته که بازنویسی‌های خوبی از آثار کهن مخصوصا قصه‌های عامیانه وجود ندارد. در سال‌های اخیر هم حجم بازنویسی‌های خلاق و بازآفرینی به نسبت بازنویسی ساده بسیار زیاد شده است و از سویی دیگر ضرورت انتقال فرهنگ از نسلی به نسل دیگر ما را بر آن داشت که اقدام به تولید مجموعه «قصه‌هایی از ادبیات شفاهی ایران» کنیم.
وی با اشاره به اینکه این مجموعه برای گروه سنی پیش از دبستان و سال‌های اول دبستان درنظر گرفته شده، می‌افزاید: در بخش کودک و نوجوان انتشارات فاطمی خیلی بحث تالیف برایمان مهم است و می‌خواهیم آثار تالیفی تولید کنیم که هم به نیاز بازار و کمبودهای موجود در جامعه مخاطب ایرانی پاسخ دهد و هم سطح سلیقه‌ها و استانداردها را بالاتر ببرد. براین اساس بحث اول ما احترام به مخاطب و تولید کتاب‌های باکیفیت بود. بعد از بررسی متوجه شدیم جای بازنویسی ساده و اصولی در بازار کتاب کودک خالی است و به این مهم پرداختیم. مجموعه دیگری هم در دست تولید داریم با همکاری موزه فرهنگ و عروسک‌های ایران با عنوان مجموعه «قصه‌های اقوام» که بعد از این مجموعه منتشر می‌شود.
وی درباره تصویرگری کتاب‌های این مجموعه نیز توضیح می‌دهد: تصویرها نیز در این مجموعه بر همراهی و تکمیل قصه‌ها تأکید دارند و تصویرگران مختلف با سبک‌ها و تکنیک‌های گوناگون برای غنا بخشیدن به متن تلاش کرده‌اند. سعی کردیم کتاب‌ها زیبا باشند و از نظر بصری تنوع داشته باشند. ما می‌توانستیم هر ۱۰ جلد را به یک تصویرگر بدهیم اما این کار را نکردیم و ۱۰ تصویرگر برای ایجاد تنوع و ارائه سبک‌ها و شیوه‌های مختلف انتخاب کردیم. البته در کنار آن هم بحث ذائقه‌سنجی هم مطرح بود، می‌خواستیم ببینیم جامعه مخاطب ایرانی چه سبک و نوع تصویرگری را بیشتر می‌پسندد.
ترهنده ادامه می‌دهد: از سویی با اینکه هدف اصلی ما در تولید کتاب، مخاطبان ایرانی هستند اما حضور در بازارهای بین‌المللی هم برای ما خیلی مهم است و در این سال‌ها هم این توفیق را داشته‌ایم که رایت کتاب‌های طوطی را بفروشیم. می‌خواستیم در این حوزه هم ذائقه‌سنجی کنیم و ببینیم در سطح بین‌المللی متون کهن ایرانی چقدر با استقبال روبه‌رو می‌شوند و کدام سبک و نوع تصویرگری و چه نوع قصه‌ای را بیشتر می‌پسندند؛ قصه‌ای که با قصه‌های عامیانه خودشان مشابهت داشته باشد یا قصه‌ای که فقط مختص به ایران باشد.
داور دو دوره جایزه هانس کریستین اندرسن همچنین بیان می‌کند: با این کار می‌خواستیم قدرت تصویرگری ایران را به جامعه جهانی معرفی کنیم و در یک مجموعه ۱۰ نوع سبک تصویرگری و ۱۰ تصویرگر را به جامعه جهانی معرفی کنیم. مهمترین بحث برای ما پاسخ به نیاز کودک ایرانی، راهیابی به بازارهای جهانی و رسالت فرهنگی بود که ناشران حرفه‌ای برعهده دارند.
این مجموعه با شمارگان ۲ هزار نسخه و قیمت ۳۸ هزار تومان از سوی بخش کودک و نوجوان انتشارات فاطمی (کتاب‌های طوطی) منتشر شده است.
